Alle vier besluiten aangenomen door de Eilandsraad

De eilandsraad ging in de besluitvormende vergadering (BVR) op 27 februari unaniem akkoord met de profieltekst voor de functie van gezaghebber van Bonaire, de vaststelling van de wijziging van de instelling van de vertrouwenscommissie en het volgens plan beschikbaar stellen van 2,5 miljoen dollar voor de doorstart van BonLab. Daarnaast werd in het kader van de herziening van de Wet openbare lichamen Bonaire, St. Eustatius en Saba (WOLBES) en de Wet financiën openbare lichamen BES (FINBES) ‘Het Standpunt van Bonaire’, zoals de titel van het document luidt, met acht stemmen voor en een stem tegen officieel vastgesteld.

Zoals waarnemend Rijksvertegenwoordiger Jan Helmond tijdens de eilandsraadvergadering herhaalde, nadat hij de raadsleden had bedankt voor hun medewerking, is de huidige profielschets voor de gezaghebber naar zijn mening compleet en volledig. Met verbindend, onafhankelijk, herkenbaar, integer en stressbestendig als kerncompetenties wordt van de nieuw te benoemen gezaghebber onder andere verwacht dat hij in zijn rollen als burgermoeder/vader, voorzitter van de eilandsraad, voorzitter van het bestuurscollege (BC) en als portefeuillehouder openbare orde en veiligheid de (reeds gerealiseerde) groei van Bonaire in goede banen zal leiden, de uitvoeringskracht van het eiland zal versterken en ambities met het oog op de bestaande uitvoeringskracht in balans houdt.

Gezien het feit dat er nog geen nieuwe gezaghebber kon worden aangesteld en de eilandsraad en fracties in samenstelling zijn veranderd, moest ook de samenstelling van de vertrouwenscommissie worden gewijzigd. De vertrouwenscommissie ten behoeve van de benoeming van een nieuwe gezaghebber bestaat nu dan ook uit vijf eilandsraadleden en een lid van bet BC met een adviserende rol. Te weten: mevrouw D. Coffie namens de fractie M21, de heer B. Dirksz namens de UPB, de heer D. Tromp namens de PDB, de heer C. Vrolijk namens de fractie Vrolijk, de heer H. Wout namens de MPB en gedeputeerde C. Abrahams als adviseur.

Met betrekking tot BonLab waren alle eilandraadsleden het hartstochtelijk met elkaar eens dat BonLab moet blijven. Het standpunt van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) dat Bonaire één laboratorium moet hebben en dit lab onderdeel van Mariadal zou moeten zijn, werd als onacceptabel ervaren. Om het voortbestaan van BonLab te redden en veilig te stellen besloot de raad dan ook unaniem om de in november 2023 afgesproken 2,5 miljoen ter beschikking te stellen voor de doorstart van BonLab. Wat onder andere zal inhouden dat BonLab zijn diensten zal uitbreiden. Zo zal BonLab in het kader van de wet publieke gezondheidzorg bijvoorbeeld activiteiten ontplooien op het gebied van voedsel en milieu. Daarnaast besloot de eilandsraad om nogmaals met VWS te spreken over hun standpunt.

Na weken zo niet maanden van discussie met de eigen commissies, het bestuurscollege en de eilandsraden en bestuurscolleges van Saba en St. Eustatius kan de eilandsraad van Bonaire samen met de waarnemend griffier naar Nederland met ‘Het Standpunt van Bonaire’-document dat de leden van de raad in staat stelt stevig onderbouwd te pleiten voor betere wet- en regelgeving voor Bonaire. Deze discussie met de Europees-Nederlandse overheid over de belangen, rechten en plichten van openbaar lichaam Bonaire vindt plaats tijdens het 3-daagse werkbezoek van de eilandsraad aan Nederland begin maart.

Om te komen tot de aanpassing van zeventien punten in de WOLBES en de FINBES doet de eilandsraad dertien beargumenteerde voorstellen, waarbij de verbetering van het welzijn van de burgers van Bonaire en de versterking van de democratische controle en kwaliteit van het bestuur centraal staan. Op basis van het versterken van de autonomie van de openbare lichamen gaan de eilandsraden uit van vier principes en/of uitgangspunten; 1) de geldende rechtsorde blijft in stand, 2) autonomie en zelfbeschikking, 3) nieuwe governance structuur en 4) differentiatie.

De instandhouding van de geldende rechtsorde betekent dat verdragen, het Statuut en de Grondwet niet hoeven te worden gewijzigd, omdat Bonaire streeft naar verbeteringen in de uitvoering van de staatkundige inrichting die binnen die kaders passen.
Autonomie en zelfbeschikking houden onder andere in dat Europees Nederland de bijzondere status als openbare lichaam erkent met alles wat daarbij hoort en de BES-eilanden niet langer behandelt dan wel ziet als al of niet bijzondere gemeentes van Nederland.
Met de nieuwe governance structuur wordt vooral een vrije keuze met betrekking tot de invulling van de status bedoeld. Dit heeft als gevolg dat in plaats van het vrijwel automatisch implementeren van nieuwe Nederlandse wet- en regelgeving eerst zal moeten worden getoetst of de drie eilanden de nieuwe regelgeving wensen en wat voor elk eiland afzonderlijk het beste is.
In het verlengde hiervan ligt het laatste uitgangspunt, het differentiatieprincipe. Vanwege het feit dat elk eiland zijn eigen eilandelijk karakter kent en dus de inwoners per eiland andere wensen kunnen hebben, moet daar in de WOLBES en FINBES ruimte voor worden gemaakt.

Aan de hand van de vier bovengenoemde basisprincipes doet de eilandsraad vervolgens gerangschikt onder vijf thema’s dertien onderbouwde voorstellen. Onder de kop algemeen vallen de twee voorstellen om de naam van openbaar lichaam Bonaire te veranderen in Boneiru/ Bonaire en het Papiamentu eveneens als bestuurstaal te erkennen en te gebruiken. 
De voorstellen voor de uitbreiding en versterking van de eilandsraad, de uitbreiding van het bestuurscollege, de benoeming van de gezaghebber en het technisch voorzitterschap voor de eilandsraad zijn samengebracht onder het tweede thema, de bestuurlijke organisatie. 
Om te komen tot een verbeterde verhouding tot het rijk, het derde thema, waar Bonaire met name op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs, sociale zekerheid en buitenlandse betrekkingen de indruk heeft dat er onvoldoende wordt geluisterd naar de gerechtvaardigde bezwaren van het eiland, stelt de eilandsraad voor om een permanent vertegenwoordiger in Den Haag aan te stellen, een Staatsraad Bonaire aan de Raad van State toe te voegen en waar mogelijk medezeggenschap in te voeren.
Een nieuwe berekeningsformule van de hoogte van de rijksbijdrage en de vrije uitkering en meer verantwoordelijkheid en ruimte voor financieel beheer moeten op het terrein van financiën, het vierde thema, een eind maken aan het feit dat de vrije uitkering op Saba en St. Eustatius per hoofd van de bevolking hoger is dan op Bonaire en Bonaire daarnaast daadwerkelijk in staat stellen het hoofd te bieden aan armoedebestrijding, de gevolgen van de klimaatverandering, de tekorten aan betaalbare huur- en koopwoningen en de grote infrastructurele vraagstukken.
Om het bestuurlijk en financieel toezicht, als laatste thema, beter te organiseren en de onafhankelijkheid en onpartijdigheid ervan te garanderen stelt de eilandsraad ten slotte voor om dit bestuurlijk en financieel toezicht op een onafhankelijke wijze te bundelen in een nieuw op te richten zelfstandig bestuursorgaan, waarin de taken van de Rijksvertegenwoordiger, de minister van financiën, het College financieel toezicht en de Rekenkamer op dit gebied bij elkaar zijn gebracht.